Rudzki Aleksander (1831–1866), malarz. Ur. w Warszawie, był synem Aleksandra.
R. studiował w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych w l. 1850/1–1854/5, m. in. z Józefem Szermentowskim, Adrianem Głębockim, Cyprianem Dylczyńskim, Feliksem Brzozowskim. Z powodu trudnej sytuacji materialnej studiów nie ukończył. W twórczości swojej zbliżony był do Franciszka Kostrzewskiego i Henryka Pillatiego, poświęcił się malarstwu rodzajowemu. Niewielkie obrazki – często o tematyce anegdotycznej – cieszyły się powodzeniem, jak np. akwarele Krajobraz wiejski (1855), Wyjazd na polowanie (1856), Wesele krakowskie, Przed ślubem (1859) (obecnie w Muz. Narod. w Warszawie), czy Poborca opłat skarbowych (ok. 1860 rysunek ołówkiem, w Muzeum Narod. w Krakowie). Równie udatne były jego humorystyczne scenki ołówkiem. Wkrótce zaczęły się one ukazywać – reprodukowane techniką drzeworytnicza – w czasopismach: „Tygodnik Illustrowany” (Zaręczyny staropolskie i Zaloty staropolskie, 1861, Artyści tegocześni i Przybytki sztuki, 1866), „Kłosy” (Cztery działania arytmetyczne, 1866), „Wolne żarty” (1859), „Kurier Świąteczny”. W l. 1862–4 był R. stałym ilustratorem tygodnika „Przyjaciel Dzieci”; m. in. wykonał rysunki do powieści Józefa Dzierzkowskiego „Walek z lasu”, Józefa z Mazowsza (Józefa Wojciechowskiego) „Dwie siostry”, tegoż autora „Szlachetność i wdzięczność”, do poezji Adama Gorczyńskiego „Chleb”. Rysował też liczne studia portretowe, karykatury (Teodora Tripplina, Antoniego Lesznowskiego). W r. 1863 rozpoczął – na zamówienie fotografa Jana Mieczkowskiego – pracę nad ilustracjami do poematów polskich, w celu reprodukowania ich metodą fotograficzną. Wykonał wówczas rysunki do utworów Władysława Syrokomli. Jak donosiła prasa, malował też akwarelowe sceny z „Mohorta” Wincentego Pola, „Konrada Wallenroda” Adama Mickiewicza, „Lirenki” Teofila Lenartowicza i in. Jako ostatnie prace artysty wymieniono Tratwy z flisakami na Wiśle i Sen artysty. Henryk Piątkowski pisał: «Maniera, która owładnęła talentem Rudzkiego nie pozwoliła mu się rozwinąć należycie, pozostał więc karykaturzystą o sentymentalnym nastroju». Pod koniec życia R. pracował podobno w zakładach fotograficznych. Zmarł 3 II 1866 w Warszawie. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim.
R. był żonaty, miał córkę. Po śmierci artysty dwukrotnie wystawiono jego akwarele w Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (1881 i 1890), znajdujące się w zbiorach Mathiasa Bersohna rysunki pokazano w r. 1902, a na wystawie „Sto pięćdziesiąt lat malarstwa polskiego w szkicach” w r. 1919 – 13 prac artysty. Obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie znajduje się ok. 50 szkiców ołówkowych, akwarel, gwaszy, a w Muzeum Narodowym w Krakowie są trzy rysunki R-ego.
Podob. R-ego została umieszczona – wśród młodych malarzy – na humorystycznym obrazie Henryka Pillatiego „Rozejście się narodów” (1857, wł. Muz. Narod. w W.); – Grajewski, Bibliogr. ilustracji; Pol. Bibliogr. Sztuki, II; Kołaczkowski J., Słownik rytowników polskich, Lw. 1874 s. 52; Thieme-Becker, Lexikon d. Künstler (Batowski Z.); Husarski, Sto pięćdziesiąt lat malarstwa pol. Katalog; Katalog tymczasowy zbiorów Tow. Zachęty Sztuk Pięknych, W. 1901 s. 23, 1904 s. 19, 1938 s. 14; Katalog wystawy zbioru obrazów Feliksa Gebethnera, W. 1881; Katalog zbioru rysunków, szkiców i akwarel artystów malarzy polskich… Mathiasa Bersohna poz. 78, 119, 120; [Piątkowski H.], Katalog zbiorów Tow. Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, W. 1924; Sztuka warsz. Katalog; Wiercińska, Katalog prac TZSP; – Banach A., Polska książka ilustrowana. 1800–1900, Kr. 1959; Dobrowolski, Nowoczesne malarstwo pol., I; Górska H., Lipiński E., Z dziejów karykatury polskiej, W. 1977; Jakimowicz I., Ryszkiewicz A., Szkoła Sztuk Pięknych w Warszawie 1844–1866, „Roczn. Warsz.” T. 4: 1963 s. 105; Kozakiewicz S., Ryszkiewicz A., Warszawska „Cyganeria” malarska, Wr. 1955; Opałek M., Drzeworyt w czasopismach polskich XIX st., Wr. 1949 s. 62; Piątkowski H., Album sztuki polskiej, W. 1901 s. 95, ilustr. s. 96; Sienkiewicz J., Rysunek polski od Oświecenia do Młodej Polski, W. 1970; Szenic S., Cmentarz Powązkowski 1851–1890, W. 1982; – Sprawozdania Komitetu Tow. Zachęty Sztuk Pięknych za r. 1881 s. 48; toż za r. 1890 s. 23; – „Kur. Warsz.” 1862 nr 215, 234, 283, 285, 1863 nr 44, 196, 202, 208, 220, 226, 232, 1866 nr 27 (nekrolog), nr 32 (wspomnienie pośmiertne); „Opiekun Domowy” 1868 nr 20 s. 153; „Tyg. Illustr.” 1866 nr 354 s. 4–5, 9 (Nekrologia półroczna), 1881 nr 293 s. 92, 1889 nr 354 s. 242 (W. Gerson), 1902 nr 50 s. 985 (H. Piątkowski), 1909 nr 50 s. 1051–2 (H. Piątkowski); – Arch. PAN: III–2, zespół Z. Batowskiego teka q–2; IS PAN: Mater. Słownika Artystów Pol.
Elżbieta Szczawińska